Ý nghĩa của tục hái lộc đầu năm

Ý nghĩa của tục hái lộc đầu năm – Tết Nguyên Đán là dịp lễ hội quan trọng nhất của người Việt Nam. Bên cạnh những phong tục truyền thống như gói bánh chưng, đi thăm hỏi họ hàng, lì xì đầu năm, thì tục hái lộc đầu năm cũng là một nét đẹp văn hóa không thể thiếu. Vậy tục hái lộc có ý nghĩa gì và nguồn gốc của nó ra sao? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Ý nghĩa của tục hái lộc đầu năm là gì? Bài viết dưới đây sẽ giải thích cho bạn:

1. Nguồn gốc của tục hái lộc đầu năm

Hiện nay, không có tài liệu chính xác nào ghi chép về nguồn gốc của tục hái lộc đầu năm. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu văn hóa, tục lệ này có thể bắt nguồn từ truyền thuyết dân gian về sự tích bánh chưng bánh giầy.

Theo truyền thuyết, vua Hùng Vương thứ 18 yêu cầu các con trai tìm貢品 (cống phẩm) dâng lên để chọn người nối ngôi. Lang Liêu, người con thứ 18, đã dâng bánh chưng, bánh giầy làm từ các sản vật nông nghiệp quen thuộc. Vua Hùng Vương rất hài lòng với ý nghĩa của lễ vật này và chọn Lang Liêu làm người kế vị. Sau đó, nhà vua còn truyền lại tục lệ dâng bánh chưng, bánh giầy vào dịp Tết Nguyên Đán cho các con cháu đời sau noi theo.

Một số ý kiến khác cho rằng tục hái lộc bắt nguồn từ tục “chặt cành cầu may” vốn có từ xa xưa. Người xưa quan niệm rằng, những nhánh cây tươi tốt tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy lộc. Do đó, việc hái một nhánh nhỏ về nhà được tin là sẽ mang lại may mắn, tài lộc cho gia đình trong năm mới.

2. Ý nghĩa của tục hái lộc đầu năm

Tục hái lộc đầu năm không chỉ là một nghi thức đơn giản mà còn ẩn chứa nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Dưới đây là một số ý nghĩa tiêu biểu của tục lệ này:

Mong ước về sự sung túc, may mắn: Theo quan niệm dân gian, cây cối đâm chồi nảy lộc tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển. Do đó, việc hái một nhánh lộc về nhà được cho là sẽ mang lại tài lộc, may mắn, vạn sự hanh thông cho gia đình trong năm mới.

Xua đuổi điều xui rủi: Người xưa tin rằng những điều không may mắn của năm cũ sẽ được loại bỏ cùng với việc tiễn đưa ông bà Táo về trời. Khi hái lộc đầu năm, họ cũng như “hái” đi những điều không may đó, đón chào một năm mới với nhiều điều tốt lành.

Thể hiện lòng thành kính với thần linh: Nhiều người chọn hái lộc tại các đền chùa với mong muốn xin lộc từ Thần, Phật. Họ tin rằng với tấm lòng thành kính, một nhánh lộc nhỏ sẽ mang theo những phước lành, phù hộ cho bản thân và gia đình trong suốt cả năm.

Kết nối con người với thiên nhiên: Tục hái lộc đầu năm cũng thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa con người với thiên nhiên. Lời xin phép trước khi hái lộc thể hiện sự tôn trọng đối với cây cối, đồng thời nhắc nhở con người về việc bảo vệ môi trường xung quanh.

3. Cách thức hái lộc đầu năm sao cho đúng

Mặc dù tục hái lộc mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp, nhưng cũng cần lưu ý cách thức thực hiện để tránh gây hại đến cây cành và đảm bảo tính tôn nghiêm của những địa điểm linh thiêng. Dưới đây là một số lưu ý khi đi hái lộc đầu năm:

Chỉ nên hái một nhánh lộc nhỏ: Không nên hái nhiều nhánh hoặc chọn những cành thô. Lòng thành kính không phụ thuộc vào số lượng lộc mà quan trọng là tấm lòng của người hái.

Xin phép trước khi hái: Dù là hái lộc ở bất cứ đâu, hãy thành tâm xin phép chủ vườn hoặc người trông coi nếu là đền chùa. Lời xin phép thể hiện sự tôn trọng và tránh những điều không hay xảy ra.

Chọn lựa cành lộc phù hợp: Nên chọn những nhánh lộc tươi tốt, vừa tầm tay. Tránh chọn những nhánh sâu bệnh hoặc hái quá cao, gây nguy hiểm cho bản thân.

Bảo vệ môi trường: Sau khi hái lộc, hãy dọn dẹp sạch sẽ những tàn dư, tránh xả rác bừa bãi làm mất mỹ quan.

4. Lộc may mắn thường được hái từ những loại cây nào?

Trong tục hái lộc, người ta thường lựa chọn những loại cây mang ý nghĩa tốt lành, tượng trưng cho sự sung túc, may mắn. Dưới đây là một số loại cây được ưa chuộng để hái lộc đầu năm:

Cây bưởi: Bưởi tượng trưng cho sự sum suê, đầy đặn (con đàn cháu đống). Quả bưởi căng tròn, mọng nước gợi liên tưởng đến sự sung túc, viên mã trong gia đình.

Cây táo: Táo với quả chín đỏ rực đại diện cho sự thịnh vượng, phát đạt. Màu đỏ của quả táo còn mang ý nghĩa may mắn, xua đuổi điều xui rủi.

Cây lộc vừng: Cái tên “lộc vừng” đã nói lên tất cả. Loại cây này được tin là mang lại lộc lá, tài lộc cho gia chủ. Đặc biệt, hoa lộc vừng nở vào dịp Tết Nguyên Đán càng tăng thêm ý nghĩa may mắn.

Cành đào: Hoa đào là biểu tượng của mùa xuân, báo hiệu sự khởi đầu tươi mới, nhiều hy vọng. Một nhánh đào nhỏ trong nhà với những bông hoa khoe sắc thắm sẽ mang đến không khí tươi vui, phấn khởi cho gia đình.

Những loại cây khác: Ngoài ra, tùy theo vùng miền và quan niệm địa phương, người ta còn có thể hái lộc từ các loại cây khác như mít, sung, cau… Mỗi loại cây lại mang những ý nghĩa riêng, thể hiện ước vọng về sức khỏe, bình an, con đàn cháu đống cho gia đình trong năm mới.

5. Điều kiêng kỵ khi hái lộc đầu năm

Bên cạnh những lưu ý về cách thức hái lộc, cũng cần tránh một số điều kiêng kỵ để đảm bảo sự may mắn và tôn nghiêm:

Không hái lộc ở những nơi không được phép: Tuyệt đối tránh hái lộc ở những khu vực cấm, vườn nhà người khác mà không xin phép.

Không hái lộc vào giờ xấu: Theo quan niệm dân gian, nên chọn những khung giờ đẹp, nhiều sinh khí để hái lộc. Tránh hái lộc quá sớm hoặc quá muộn.

Không hái lộc một cách tùy tiện: Nên lựa chọn cẩn thận nhánh lộc để hái, tránh bẻ gãy cành hoặc làm tổn hại đến cây cối.

Không vứt lộc bừa bãi: Sau khi sử dụng, nhánh lộc nên được đặt lên ban thờ gia đình hoặc đem出去 (đi ra ngoài) trồng lại ở những nơi thích hợp, thể hiện sự tôn trọng với thiên nhiên.

6. Cách bài trí lộc sau khi hái về

Nhánh lộc được hái về thường được bài trí đơn giản nhưng vẫn thể hiện sự tôn kính. Dưới đây là một số cách bài trí lộc phổ biến:

Thờ cúng trên bàn thờ: Nhiều gia đình đặt nhánh lộc lên ban thờ tổ tiên cùng với các lễ vật khác. Lộc được coi như một vật phẩm dâng lên Thần, Phật, cầu mong những điều tốt lành cho gia đình.

Cắm vào lọ hoa: Lộc tươi có thể được cắm vào lọ cùng với các loại hoa khác để trang trí nhà cửa. Vẻ tươi xanh của lộc sẽ góp phần mang lại không khí xuân tràn ngập ngôi nhà.

Trồng lại cây lộc: Nếu nhánh lộc còn tươi tốt, bạn có thể trồng lại trong chậu hoặc ngoài vườn. Việc chăm sóc cây lộc này cũng như nuôi dưỡng những điều may mắn mà nó mang lại.

7. Kết luận

Tục hái lộc đầu năm là một nét đẹp văn hóa thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên và niềm tin về những điều tốt đẹp trong năm mới. Quan trọng hơn cả hình thức, tục hái lộc nhắc nhở chúng ta về lòng thành kính, sự biết ơn và mong ước về một cuộc sống an khang, thịnh vượng. Hãy thực hiện tục lệ này một cách ý thức và tôn trọng để gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Xem thêm: Tục lệ ngày Tết giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, Bóng đá Thế giới